ΤΟΠΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ…

Μεγάλα λόγια θα μου πεις… Μα μήπως οι …ιστορικές «αλήθειες» με την πένα του ιστοριογράφου στα χέρια κάποιων, που μεθοδικά χτίζουν τον ανδριάντα του του σογιού τους  σε ένα τόπο, είναι η  ιστορία του τόπου;  Γροικάς λοιπό να λέει ο γεις κειάλλος: «Το Πετροκεφάλι προπολεμικά (ήγουν στη διάρκεια του μεσοπολέμου, Α-Β παγκόσμιος πόλεμος) είτονε έτσι,  η Οδηγήτρια ήτονε στοι δόξες τση»  κλπ…

Μιά φωτο όμως,  ένα ιστορικό απολίθωμα, με τη βουβαμάρα του από τη μιά, μα και τις «εκκωφαντικές» φωνές του από την άλλη,  μαρτυρά, πως οι κοινωνικές επισκέψεις και  οι αρκετοί μοναχοί στην Οδηγήτρια εκείνη την περίοδο, δείχνουν πως οι Μονές αποτελούσαν ακόμα πόλο έλξης και  σημείο ζωής στην μόλις ελευθερωμένη Κρήτη.

Ακόμα, μπορεί να δει κανείς πως μιά ισχυρή κοινωνική συνιστώσα του χωριού τις αρχές του 20ού  αιώνα, ήταν αναμφίβολα ο δάσκαλος του χωριού  από τη μιά και το παπάς με το συμβούλιο της ενορίας από την άλλη…

Και γιά τους νεώτερους: Μπορεί να υποθέσει κανείς πως ώφειλε να υπάρχει το θρησκευτικό συναίσθημα σε κάποιον ώστε να «ασχοληθεί» άς πούμε …»επαγγελματικά» με το τελετουργικό της θρησκείας, ψαλτική, επίτροπος,  ιερωσύνη κλπ, όμως στην περίπτωση του Πετροκεφαλιού, αυτό έχει και τις …αποχρώσες ενδείξεις του, κατά που θάλεγενε και το γραμματιζούμενο συμπεθεράκι μου: Από το σόι λοιπόν των Τσίκνιδων όλοι: ο Παπά Νικολής, καθώς και ο Ιερομόναχος Διονύσιος Τσικνάκης στις αρχές του 20ου αιώνα, τους διαδέχτηκε ο Παπά Κωστής Τσικνάκης στη μέση του 20ου αιώνα, με αμυδρή σημερινή συνέχεια τον Παπά Σωκράτη Τσικνάκη. Από κοντά ο Χαρίλαος Τσικνάκης αδελφός του Παπά Κωστή μιά ζωή αριστερός ψάλτης στο Αγιο Πνεύμα. «Αυτός είναι από παπαδόσογο» , εγροίκας τον αφορισμό των παλαιοτέρων, εννονώντας το σόι που βγάζει παπάδες…. και δεν είχαν άδικο φυσικά…

Και όλα αυτά από την παρακάτω φωτο:

ΣΤΗΝ ΜΟΝΗ ΟΔΗΓΗΤΡΙΑΣ 1930 ΚΑΝΑΒΟΣ, ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ, ΑΛΜΠΑΤΟΓΙΩΡΓΗΣ, ΧΑΡΙΛΑΟΣ

Ο ΑΛΜΠΑΤΟΓΙΩΡΓΗΣ (του καιρού μου…)

ΙΕΚ= Ιδρυμα Επαγγελματικής Κατάρτισης…  Στην εποχή μου τα διάφορα ΙΕΚ ήταν αυτοχρηματοδοτούμενα, αυτοδημιούργητα,  οι ανθρώποι έτρεχαν να βρουν εκπαιδευτές να μάθουν ε στα κοπέλια ντως την τέχνη που θα τως εξασφάλιζε τα  προς το ζην…

-Εκόντευα να τελειώσω το δημοτικό, και  ο κύρης μου το χενε αμέντες είντα δουλειά θελα κάμω…  Καλά-κακά είχαμενε ξεπεινάσει μετακατοχικά, μα εγροίκας τσ΄αθρώπους (τσοι πιά γέρους είν΄  αλήθεια), απούχανε οι κακομοίρηδες με ένα όπλο και τρύπια άρβυλα σπρώξει την Ελλάδα από τη Λάρισα μέχρι το Σαγκάριο,  από το 1912 μέχρι το 1922:   «ανε γυρίσει κεινένας πόλεμος»… ή «ανεγυρίσει κειαμιά κατοχή»…  Συντηρητικός το λοιπός ο κύρης μου και μετρημένος, ελογάργιαζε να μου παρει μιαν αελιά, να συζέψωμενε με κεινα νάλλονε χωργιανό, να κάνωμε ζευγάρι και να οργώνομε  τα χωράφια, δικά μας και ξένα… Επαράπε ντο ο κύσης μου, και σαν τάκουσε η θειά μου η Ελένη η Κοκάκαινα (Φραγκιουδάκη Ελένη, συζ Στυλ Κανακαράκη) , θεός συχωρέσει τηνε, γυρίζει και κάνει ντου: Είντα λογάται μπρε ξάδερφε απου θα ξεκόψεις το κοπέλι από τα γράμματα… Αφού καλά τα πάει, πέψε το και στο Γυμνάσιο…  Ετσά,  τα  ΙΕΚ τσ΄εποχής μου έχασαν ένα μαθητή… Θα με ρωτήσετε  βέβαια , ποιός έχασε τελικά:  η επιστήμη,  η αγροτιά,  ή η κοινωνία, θα σας γελάσω…

-Είχαμενε πιάσει  την κουβέντα αλλότες με ένα καλό κατωμεσαρίτη από το Κουσέ, και Πετροκεφαλιανό γαμπρό: το Θωμά το Μαραγκάκη. Μου διηγιότανε το λοιπός  τσοι πρώτες επαγγελματικές του ανησυχίες: Ο κύρης του,  φιλότιμος έμπορος, εφαλίρισε την κατοχή, κατά πως έπρεπε, μιάς και οι άλλοι  (.. . οι πετυχημένοι) ,εκμεταλευόμενοι την πείνα των ανθρώπων επλούτιζαν… Είπρεπε το λοιπός ο Θωμάς, πιτσιρικάς τότε,  να μάθει μιά τέχνη στα ΙΕΚ τσ’ εποχής: Αποφάσισε το λοιπός να θητεύσει δίπλα στο Σωτήρη το Σωμαρά απ΄από το Κουσέ, είτανε και χωργιανός του…. Πραγματικά ο Σωτήρης είχενε κάνει σωμαράδικο το Φαρμακείο του Μπορνόβα, δίπλα από  τσαγκάρικο του Νικόλαου του Σταμάτη…. στο Πετροκεφάλι  Ήμαθε το λοιπός ο Θωμάς την τέχνη, και όχι μόνο αυτό, μα επήγε  και για … μάστερ τσ΄εποχής εκείνης σε ένα Μοιριανό σωμαρά,  μαθαίνοντας να φτιάχνει και σέλες αλόγων. Έλα όμως που μαζύ με τάλλα απούμαθε στο Πετροκεφάλι είτανε,   λόγω και της ηλικίας, ερωτικά και τα συναφή, οπότε η Γιαννούλα του Βάτση, (γυναίκα του στη συνέχεια) του έδωσε τον τελικό επαγγελματικό προσανατολισμό….

-Θα μου πεις εδά πώς μούρθε και θυμούμαι τα παλιά… Άμα ξανοίξετε τη φωτογραφία παρακάτω , με την αυλόπορτα του Καναβού, και τη διπλανή πόρτα, λίγο πιό δεξά,  θα καταλάβετε, τουλάχιστον οι πιό παλιοί…  Τη φωτοφραφία μου την έπεψε ο εγγονός του Καναβού του δασκάλου  ο κ.  Κωστας Κουγιουμτζόγλου.  Την είχενε τραβήξει ο Γιώργος ο Σπυριδάκης περί το 1965-70, λίγο πριν το αγοράσει ο Σωτήρης του Βατση (Σωτήρης Γεωργίου Χαριτάκης)  και το κάνει καφενείο και σπιτι, (όπως ήταν μέχρι το 2010)…  Χαζεύοντας λοιπόν τη φωτο από την είσοδο ακριβώς του πάρκου και κοιτάζοντας προς βορά, βλέπουμε μια παραδοσιακή αυλόπορτα του 1930-40, αλλά ανθρώπων πούχανε τον τρόπο τους, με ωραία πελέκια, καμάρες ψηλούς μαντρότοιχους κλπ. Στη φωτο φαίνεται  εγκαταλελειμένη είσοδος, και με ξυλωμένη την πόρτα… Ακριβώς δεξια στη μικρή πορτούλα στεγαζόταν το αλμπάτικο του Σαββογιώργη, ή του Αλμπατογιώργη, ή  του πεταλωτή,  (του Γεωργίου Μαρκάκη). Βέβαια, ο δρόμος με τα χρόνια μπαζώθηκε και υπερυψώθηκε, στα παιδικά μου χρόνια ήταν 30-50 εκατοστά πιό χαμηλός… Από την πόρτα του πεταλωτηρίου έλβεπε κανείς, κοιτάζοντας προς τον νοτιά , το σημερινό πάρκο, που όμως στα χρόνια του 1950-60 το ονόμαζαν κολύμπα…. Και βέβαια στα χρόνια αυτά δεν είταν κολύμπα, είταν απλά μια αλάνα-γήπεδο, από όπου πρωτομάθαμε για τον Ξωπατέρα,  μιάς και η ποδοσφαιρική ομάδα του ΠΕΤΡΟΚΕΦΑΛΙΟΥ   ΕΙΧΕΝΕ ΤΟ ΟΜΟΜΑ ΤΟΥ ΤΟΠΙΚΟΥ ΗΡΩΑ.   Παίχτες της , από όσο θυμάμαι,  ήταν ο Γιώργος και ο Μιχάλης της Φιλιώς, ο Μανώλης και ο Αλέκος του Λιλή, ο Μανώλης τ΄Αραπαντώνη και άλλοι… Προφανώς κάποτε πρέπει το πάρκο νάτανε πιό βαθύ και λιμινιάζανε τα νερά, από όπου και το όνομα κολύμπα….

Αλλό ένα λοιπόν σημείο επαγγελματικής  κατάρτισης= ΙΕΚ, στο Πετροκεφάλι, όπου έμελλε να εκλείψει … Όμως τα χρόνια του 1950-1955, η παντός είδους μηχανές εσωτερικής καύσης δεν υπήρχαν… Μόνο μιά πετρελαιοκίνητη μηχανή άντλησης νερού του Μιχελινάκη του γιατρού, μας έδιδε την ιδέα της επονομαζόμενης και με δέος επικαλούμενης «ξένης δύναμης», κατά πως έλεγε ο κύρης μου, με δέος και θαυμασμό, για το άγνωστο και ακατανόητο, πλην αποτελεσματικό και τελέσφορο στα φυσικά εμπόδια που οι απλοί άνθρωποι προσπαθούσαν καθημερινά να ξεπεράσουν…

Παρέλαυναν λοιπόν καθημερινά από το πεταλωτήριο του Αλμπατογιώργη  οι διάφοροι από τα γύρο χωργιά, απούπρεπε να πεταλώσουνε τα άλογα, μουλάργια ή και γαιδούργια τους, ώστε να αντέχουν στις κακοτράχαλες διαδρομές, χωρίς να πληγιάζουν οι οπλές τους.  Στη δεκαετία του 1970, μιά ραγδαία αλλαλγή συνηθειών και μέσων μετακίνησης και μεταφοράς άλλαξε το τοπίο, αφίνοντας μόνο  πινελιές  ανάμνησης στα βιώματα των πιό παλιών,  μιάς εποχής που έφυγε, και που η μόνη ευτυχία στην αναπόληση της είναι, πως τη βλέπαμε με τα μάτια ενός παιδιού, την ζούσαμε με την ανεμελιά ενός παιδιού, και που όλη της η δυσκολία και η όποια συμπόνοια για τις αντικειμενικά δυσκολες καταστάσεις που βιώναμε, τις ωραιοποιεί στα μάτια μας η ύπαρξη ενός πατέρα και μάνας -προστάτη, που σίγουρα   έκανε και κάνει πάντα την υπέρβαση της κάθε δυσκολίας…

ΑΥΛΟΠΟΡΤΑ ΤΟ ΚΑΝΑΒΟΥ 1960 ΠΕΤΑΛΩΤΗΡΙΟ ΔΕΞΙΑ

Ο ΚΑΝΑΒΟΣ

Ο Φραγκιδοδάσκαλος…. Ο Καναβός… Η κερά Ειρήνη… Ο Βασιλάκης ο Αντώνης….

Σε ένα χωριό όπως το Πετροκεφάλι,  ούτε η ερήμωση της αστυφιλίας , μα και ούτε η υπερανάπτυξη της σύχρονης εποχής λόγω τουρισμού-εμπορίου κλπ,  (που μετέτρεψε πολλά χωργιά σε πληθυσμιακούς γίγαντες από παρθενογένεση, χωρίς παρελθόν αλλά με μάλλον αβέβαιο,  κοινωνικό , μέλλον), στάθηκε ικανή να σβήσει κάποια λαογραφικά και κοινωνικά στοιχεία στη διάβα του χρόνου.  Υπάρχει λοιπόν μιά,  έστω αμυδρή, συνέχεια μνήμης στους ανθρώπους του χωργιού, τόσο από πλευράς σογιών και κατοίκων, όσο και βιωμάτων σχετικών με την παιδεία  και την κοινωνική εξέλιξη.

Ο Φραγκιδοδάσκαλος, αν και δεύτερος παππούς μου, δεν είχα άμεσες αφηγηματικές εμπειρίες, από τη θητεία του σαν δάσκαλος στο Πετροκεφάλι, σίγουρα στην πρό της απελευθέρωσης της Κρήτης περίοδο.  Οι μετακατοχικοί δάσκαλοι Ειρήνη Μιχελινάκη και Αντώνιος Βασιλάκης, είναι οι δάσκαλοι των παππούδων του 2000 Όμως ο Καναβός ήταν ένας ζωντανός θρύλος ανάμεσα στους πατεράδες μας το 1950-70, μιάς και υπήρξε ο μοναδικός καθοδηγητής της προπολεμικής γενιάς στη στοιχειώδη γνώση και μόρφωση…

Ο Καναβός… Μιά ιστορική μορφή, μη Πετροκεφαλιανός, που όμως υπηρέτησε στο Πετροκεφάλι επί 20 συναπτά έτη… (1921-1941) Από  το Μαγαρικάρι, παντρεύτηκε την Κλεονίκη Σκουντάκη μάλον από το Σϊββα και έφτιαξε ένα σπίτι στο κέντρο του Πετροκεφαλιού, που διατηρήθηκε μέχρι το 1965 περίπου, απέναντι από την είσοδο του σημερινού πάρκου. Περιμαντρωμένο με ένα ψηλό μαντρότοιχο και μιά αυλόπορτα μονοκόμματη δεν μπορούσαμε να δουμε τιποτε από την αυλή. Βέβαια το σπίτι είχε από πολλά χρόνια εγκαταλειφθεί μετα τη διακοπή της θητείας του Καναβού από την εκπαίδευση και τη μετοίκησή του από το Πετροκεφάλι.

Δεν θα κάνω καμμιά κριτική για το πόσο καλός δάσκαλος ήταν, δεν έχω άλλωστε και στοιχεία γι΄αυτό…  Αν όμως πιστέψουμε το ρητό : «μ΄  όποιον δάσκαλο καθίσεις, τέτοια γράμματα μαθαίνεις», και μιάς και το Πετροκεφάλι είχε μια καλή φήμη στα χρόνια περί την Κατοχή, πρέπει να συμπεράνει κανείς πως στο χωργιό μας θήτευσαν σε εκείνα τα δύσκολα μαθησιακά χρόνια, καλοί δάσκαλοι… Αυτό σαν απόδοση τιμής και μνήμης στον Καναβό, το δάσκαλο του κυρού μου….  Λίγα περισσότερα, από τον εγγονό του Καναβού τον κ.  Κουγιουμουτζόγλου κάτοικο Ηρακλείου, που είχε την καλοσύνη να μας θυμίσει τον παππού του, στη διπλανή σελίδα: ΟΙ ΑΝΑΓΝΩΣΤΕΣ ΛΕΝΕ…